Önder GÜZELARSLAN
19.02.2024 / 11:04

Osmanlı dönemi Türk edebiyatında Nef’i ve Süruri gibi şairlerin şahsında şöhret bulan hiciv tarzının 19. Yüzyılda yetiştirdiği en önemli temsilcilerin biri olan ve asıl adı Mehmed Eşref olup Şair Eşref olarak tanınan Gelenbevî İsmâil Efendi’nin soyuna mensup Şair Eşref 1847 yılında Manisa’nın Kırkağaç ilçesine bağlı Gelenbe’nin Yayaköyü’nde dünyaya gelmiştir. Sülalesinde bulunan din alimleri ve bilginlerden dolayı kültürlü bir aileden gelen Şair Eşref düzenli bir tahsil görmemiştir. İlköğrenimini Gelenbe'de tamamlamış daha sonra eğitimine Manisa'da Hatuniye Medresesi'nde Arapça ve Farsça dersleri alarak devam etmiştir. Özel öğretmenlerden matematik, tarih dersleri alan Şair Eşref 1870'te Manisa Vilayeti Tahrirat Kaleminde memur olarak göreve başlamıştır. Sırasıyla Turgutlu, Akhisar ve Alaşehir'de mal müdürlüğü görevinde bulunmuştur.

Çağının ilerisinde bir kafa yapısına sahip olan Şair Eşref’in yergileri, aslında Divan şiirinin bir uzantısı şeklindedir. Şekil açısından ise Ziya Paşa ve Namık Kemal’in şiirleri ile aynı çizgide yer almaktadır. Yergi şiiri alanına içerik yönünden getirmiş olduğu yenilikler ile kendinden söz ettirmeyi bilmiş bugün hala bu konuda ne kadar becerikli ve kabiliyetli olduğu takdir edilmektedir.

Şiir ve dörtlüklerinde hiciv sanatını en güzel şekilde işleyen Şair Eşref 1878 yılında İstanbul’a gelerek kaymakamlık sınavına girmiş ve bu sınavda başarılı olmuştur. Üçüncü sınıf kaymakamlık ehliyetnamesi alarak Haziran 1879’dan Aralık 1902’ye kadar Fatsa, Çapakçur, Hizan, Ünye, Tirebolu, Akçadağ, Garzan, Garbîkaraağaç, Buldan, Kula, Kırkağaç ve Gördes kazalarında kaymakam olarak çalışmıştır.

Kendisinden daha değersiz kimselerin el üstünde tutulduğunu görünce bu duruma içerlenmiş ve bu konuyu gündeme taşıyıcı birçok hicivler kaleme almıştır. Yazdığı bu hicivlerde zaman zaman hükümete de dokunması üzerine yetkilileri kızdırmıştır. Gördes kaymakamı iken İstanbul’da bir jurnal üzerine evi aranmış zamanın ileri gelenleri için yazdığı hicivleri “evrak-ı muzirre” yi evinde bulundurduğu için yargılanmıştır. Ardından da iki arkadaşıyla birlikte İstanbul’a götürülmüş ve orada yedi ay tutuklu kalmıştır. Cezasını tamamlayarak gittiği İzmir’de çevresinin boşalması ve tekrar bir jurnalle hapsedilme korkusuyla Ağustos 1903’te Mısır’a kaçarak Meşrutiyet’in ilânına kadar orada ikamet etmiştir. Bu süre zarfında kısa aralıklar da Fransa, İsviçre ve Kıbrıs’ta da kalmıştır. Şair Eşref Avrupa’da bulunduğu dönemleri için edebî hayatımın en verimli yılları olmuştur diye ifade etmiştir. Sultan II. Abdülhamid ve istibdat aleyhinde şiddetli bir mücadeleye girdiği Mısır’da 1904-1908 yılları arasında altı kitabı neşredilmiş ayrıca bazı arkadaşlarıyla birlikte çıkardığı Curcuna ve Zuhûrî gibi mizah gazetelerinde çeşitli şiirleri yayımlanmıştır. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra büyük ümitlerle yurda dönüp önce Turgutlu kaymakamlığına, ardından Adana vali muavinliğine tayin edilmiştir. Ancak Adana vali muavinliği görevini yürüttüğü sırada vali muavinliklerinin lağvı üzerine açıkta kalmış Ağustos 1909’da da emekliye sevk edilmiştir.

Şair Eşref, yobazlığın, dalkavukluğun ve liyakatsizliğin düşmanıydı. Bunu bugün de geçerli olabilecek bir dörtlüğünde şöyle dile getirmiştir.

“Sarıklı gördüğün cahilleri vekil (aydın, yetkili) sanma

Devlet ağacını kurutmak için adeta bir diken gibi sarmış

Başından boynuna indir, onunla boğ hemen köpeği

Sarık sanma, bir ölmüş beyne tutmuş bir kefen sarmış.”

Kaymakamlık görevi sırasında şahit olduğu yolsuzlukların üzerine hiç çekinmeden gitmiş ve bunları hicivleri ile dile getirmiştir. Gördes kaymakamlığı yaptığı dönemde Belediye meclis üyesinin toplantıya geç gelmesi üzerine şu sözleri sarfetmiştir.  “Kazaen, kaza olmuş şu Gördes kazası

Kaz gütmekten gelir belediye encümen azası!”

Edebiyat dünyasına Deccâl, İstimdâd, Şah ve Padişah, Hasbihal yahut Eşref ve Kemal, İran’da Yangın Var, Şair Eşref’in Külliyâtı gibi eserler bırakan hiciv ustası Şair Eşref 22 Mayıs 1912’de son yıllarını geçirdiği doğduğu yer olan Kırkağaç’ta vefat etmiştir. Bugün kabri Kırkağaç Mezarlığında bulunmaktadır. Sağlığında yazdığı bir kıtayla mezarını hiç kimsenin ziyaret etmesini istememiştir.

Yazımı Şair Eşref’in hicivleriyle cevap verdiği Kırkağaç Kaymakamı iken yaşadığı bir olayla tamamlamak istiyorum. Şair Eşref Kırkağaç Kaymakamı iken Kaymakamlık binasının her tarafının aktığını bu nedenle bakım ve onarıma ihtiyacı olduğunu merkeze bildirir. Merkezden bir telgraf gelir. Telgrafta; “Kaymakamlık binasının ihtiyaçlarını bildirin stop” yazmaktadır. Eşref bu telgrafa “binanın muhtelif yerleri akıyor stop” şeklinde bir cevap gönderir. Merkezden gelen ikinci telgrafta, “Binanın nereleri akıyor ayrı ayrı yazıp gönderin stop” ifadesi yer almaktadır. Bunun üzerine Eşref o hışımla telgrafhaneye iner ve telgrafçıya yaz oğlum der; “Binanın muslukları hariç her yeri akıyor stop” diye yanıt verir.

Yine bir gün Şair Eşref'e sormuşlar:

-Niçin hicviyelerinde isim zikretmiyorsun? Kimin için yazıldıkları belli olmuyor:

Şair gülerek şöyle demiş:

- Niçin olacak, numarasız gözlük gibi bütün alçaklara hitabetsin diye.

 

PARALEL AÇMAZ - 1 PARALEL AÇMAZ - 2 EĞİTİM, ERDEMLİLİK ve BAŞARI EĞİTİLMEMİŞ EĞİTİMLİLER PADİŞAHIN İŞİ NE ? KISSADAN HİSSE! HALEP İZLENIMLERİ MANİSA ve AK PARTİ TARİHTEN İBRET ALMA DÜRÜSTLÜK GÜNDEME DAİR YOLDAN GÜZEL GEÇMEK DİVRİĞİ ULU CAMİİ 1 DİVRİĞİ ULU CAMİİ 2 MEDENİYET İNSANI YETİŞTİREMEMEK YAPBOZA DÖNEN EĞİTİM İSTİFALAR VE SONRASI YERLİ ÜRET, YERLİ TÜKET KÜLTÜR EMPERYALİZMİ MEDENİYETİMİZİ TANIMAK (AHLAT) AHLAK DEJENERASYONU 24 HAZİRAN NE ANLAM GELİYOR? 24 HAZİRAN SEÇİM SONUÇLARINA BAKIŞ! YENİ DÖNEMDEN BEKLENTİLER - 1 YENİ DÖNEMDEN BEKLENTİLER - 2 TANIMAKLA BAŞLAR HERŞEY AİLE KURUMUNA BAKIŞ EĞİTİMDE ÜMİTVAR OLALIM MI? ADAY PROFİLİ NASIL OLMALI! 2019 YEREL SEÇİMLERE DOĞRU! NE KADAR BİZİZ? GÜNEYDOĞU İZLENİMLERİ ve MARDİN GÜNEYDOĞU İZLENİMLERİ 2 Mahalli Seçimlere Doğru 1 Mahalli Seçimlere Doğru-2 Mahalli Seçimlere Doğru-3 YEREL SEÇİMLERİN ARDINDAN KİTAP FUARINDA KAYBOLDUM RAMAZAN BİZE NE DİYOR? SEYYİDET NEFİSE 23 HAZİRAN İSTANBUL SEÇİMİ SABIR, ŞÜKÜR VE FÜTÜVVET AİLEME DOKUNMA KURBAN BİZE NE İFADE EDİYOR? BELEDİYECİLİK ANLAYIŞI ÜZERİNE TARİH PALU’DUR, PALU TARİHTİR ZOR İŞE TALİP OLMAK ŞEHZADELER'E YAKIŞIR BİR BELEDİYE NİMETLERİN HESABI! MANİSA'YI BEKLEYEN TEHLİKELER DOĞU BATI KÖPRÜSÜ YEŞİL ÇAY PUDRASI TERMİK SANTRALLER ve FİLTRE MEVZUSU KAYYUMLAR YERLİ OTOMOBİL TOGG GÖNLÜNE GİREMEDİĞİNİZ KİŞİNİN KAFASINA GİREMEZSİNİZ! NASIL BİR RUH HALİ ŞEHİRLERİN RUHU OYUNCAK MÜZESİ SAĞLIK MESELESİ HABİB BABA VE İBRETLİK HİKAYESİ GÖNÜLLER YAPMAYA GELDİM SABIR VE TEVEKKÜL İNSANA KENDİ İHTİYAÇLARININ BİLGİSİ VERİLMEMİŞTİR ALLAH’IN SENİ BİLMESİ YETER BİR AKÇEYE SATIN ALINAN KÖŞK MÜSLÜMANLAR KARDEŞTİR SEFERTASI İNSAN KENDİSİNDE OLMAYANI BAŞKASINA VEREMEZ DİLİMİZİN HALİ SESSİZ GEÇEN RAMAZAN FUDAYL BİN IYAD’DAN HARUN REŞİT’E NASİHAT İMAM HATİPLİ YILLARDAN BİR HATIRA ( 12/A SINIFI) DONDURMANIN BAŞKENTİ “KAHRAMANMARAŞ” BİR AVUÇ KÖMÜR İÇİN BİR ÖMÜR VERENLER ŞUHUT KAYMAKAMI VE KEŞKEK EVİ ŞİFA KAYNAĞI BAL İNANÇ TURİZMİNDE HANGİ NOKTADAYIZ? SAKLI TERMAL CENNET SİMAV VE ÇİTGÖL ÖNDER 17. KURULTAY İZLENİMLERİ BEDAVA ELEKTRİK SİSTEMİ (ZBS) BEREKETİN SİMGESİ KENEVİR ( KENDİR ) BİNBİR MUCİZE KENEVİR CANDAN GÜZEL İNSAN ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLERİ’NİN IZDIRABI DEĞERLERİMİZE SAHİP ÇIKABİLDİK Mİ ? YEREL BİR TAD TARHANA CİPS YAVUZ SULTAN SELİM VE MANİSA VAKFI ÖNCE FİİLİ DUA BİR TOHUM HİKÂYESİ FIRAT NEHRİ VE KÖMÜRHAN KÖPRÜSÜ ARILARIN DÜNYASI MUSTAFA HAYRİ ÖĞÜT EFENDİ KÜLTÜR DÜNYASINDA NEREDEYİZ? SAVUNAN ADAM PROF. DR. NECMEDDİN ERBAKAN FACİAYA DÖNÜŞEN EĞİTİM EKMEK TİMSAHIN AĞZINDA RANT EKONOMİSİ ADALET VE ÖZGÜRLÜK TAHNÎK NEDİR? MEDENİYETLE DÜNYAYA DAMGA VURMAK YARATILIŞ GAYEMİZ YÜREKLERİ TİTRETEN BİR İMAN HİKÂYESİ MİNERAL DEPOSU KAKTÜS MGV DEN AGD YE MİLLİ VE MANEVİ GENÇLİK BİR GEZİNİN ARDINDAN ULUDAĞ ETEKLERİNE YOLCULUK ORGANİK TABİİ GÜBRE SENİ ÖLDÜRMEYE GELEN SENDE DİRİLSİN YURT MESELESİ İŞSİZLİK Mİ? İŞ BEĞENMEMEZLİK Mİ? İNÂBE TARİHE SIĞMAYAN YİĞİT “KOCA SEYİT ONBAŞI” MAL VE EVLADIN FAYDA ETMEYECEĞİ GÜN ABDÜLFETTAH BAĞDADİ EL-AKRİ HAZRETLERİ DOĞRULUK NUSRETİYE CAMİİ VE MUHAMMED EMİN KUYUCU HOCA BUĞDAY ÇİMİ MERMALATI “UĞUT” BİR SEVDA SIFIR ATIK “ÇEÇO” İLGİNÇ HİKÂYESİYLE KILIÇ ALİ PAŞA CAMİİ GÖNÜL ERBABI OLMAK ALTIN SARISI BİR BAHARAT “SAFRAN” ATEŞBAZ-I VELİ ŞEMSETTİN YUSUF TÖRE, YAŞ ALMA VE TECRÜBE GÖNÜLLER YAPMAYA GELEN BAŞKANDAN YUNUS EMRE’YE ANLAMLI PROJE SANAT, EDEBİYAT VE KİTAP SEYYİD KURTŞEYH DEDE VE DEVREKÂNİ ZAFERLER İLE GEÇEN AY “AĞUSTOS” SOFRALARIMIZIN VAZGEÇİLMEZ BAHARATI “ZENCEFİL” ŞEHİRLER ÖLÜRKEN MEDENİYETLER DE YOK OLUYOR! SERMAYESİ ERİYEN ADAM İNSANLIK TARİHİ VE MEDENİYETLERİN DOĞUŞUNA İMKÂN SUNAN MEYVE İNCİR NÜKTEDAN BİLGE İNSAN NASREDDİN HOCA KAZDAĞLARI ETEĞİNDE BİR EKO TURİZM DURAĞI SOMA VE EMİR HIZIR BEY CAMİİ AKDENİZ MUTFAĞININ ŞİFA DOLU SEBZESİ ENGİNAR BAYRAK ŞAİRİ ARİF NİHAT ASYA DÜNYAYI YAŞANIR KILMANIN YOLU MUĞLA’NIN MANEVİ GÜNEŞİ “ŞÂHİDΔ HAZRETLERİ CÖMERTLİĞİN EN ÜST DERECESİ ÎSAR SİVİL HAVACILIĞIN MİMARI TEYYARECİ VECİHİ HÜRKUŞ DÜNYAYI YAŞANIR KILMANIN YOLU ÇİFTÇİLERİN REFAHI ARTMADAN SANAYİCİLERİN REKABET GÜCÜ ARTMAZ DEVRİNİN YAŞAYAN KÜTÜPHANESİ MÜTEFEKKİR CEMİL MERİÇ MUTLU OLMAK İÇİN ÇÖP KAMYONU TEORİSİNİ UYGULAYALIM YAZARLIK, OYUNCULUK SERÜVENİ SONRASI GELEN VEKİLLİK DARPHANE, MANGIR VE KAYME SEYDİŞEHİR’İN MANEVİ MİMARI FAKİRLERİN EFENDİSİ SEYYİD HARUN VELİ RIZIK MESELESİ TAŞ KÖMÜRÜ VE UZUN MEHMET ŞANLIURFA TAŞ EVLERİ VE NAHRİN HOTEL & ART TÜRKİYE’NİN TARIMA DAİR SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ KORUYUCU AİLELER VE MANİSA KORUYUCU AİLELER DERNEĞİ VARDIR BUNDA DA BİR HAYIR ÖLÜMSÜZLÜK AĞACI PORSUK AĞACI BEREKETLİ TOPRAKLARIN MAYALADIĞI ELMALI’NIN GURURU İBRAHİM BEDRETTİN ELMALI BİR ADALET HİKÂYESİ GAYBI ANCAK ALLAH BİLİR ÇİFTÇİLERİN REFAHI ARTMADAN SANAYİCİLERİN REKABET GÜCÜ ARTMAZ HİCİV USTASI BİR DEVLET ADAMI ŞAİR EŞREF MEDENİYETİN YAPISI KİTAPLAR VE DERİK KİTAP FUARI ŞAİR YAZAR SİYASET VE DEVLET ADAMI SÜLEYMAN ARİF EMRE İKİ İSTİKLAL MADALYALI MİLLİ KAHRAMAN MANİSALI ALİ BEY İMANIMIZIN DERECESİ NE BOYUTTA AKHİSARLI ŞEYH İSA VE ÇAĞLAK FESTİVALİ BİLGİ TOHUMU EKEN BAHÇIVAN ÖĞRETMEN BEYAZ ALTIN PAMUK HAYATA KİRLİ BİR CAMDAN BAKMA “ÖNYARGI” KOCA YUSUF’UN KİSPET GİYME TÖRENİ ARAYANLARIN HİKMET YOLCULUĞU