Anadolu’muzun her köşesinde kendine özgü yiyecekleri ve tatları bulmak mümkün. Bu Anadolu topraklarının zenginliğine bir işarettir. Bu yazımızda farklı bir lezzet ve bir o kadar da faydalı olan bir ürünü sizlere tanıtmaya gayret edeceğim. Yazımıza konu olan ürün özellikle Sakarya ilimizin Taraklı ilçesi ve Bolu ilimizin Göynük ilçelerine özgü buğday çimi mermalatı olarak bilinen ve yöredeki ismi “Uğut” olarak bilinen bir çeşit şekersiz tatlı.

Buğday ve sudan yapılan Uğut bir çeşit tatlı türüdür. Yapılışında hiçbir tatlandırıcı kullanılmamaktadır. Tadını ve lezzetini kendi kıvamından alan Uğut yapımı uzun sürmesi ve yapılışı yorucu olduğundan dolayı genelde özel günlerde yapılmaktadır.

Lezzeti kendine has olan ve sayılamayacak kadar faydaları olan uğutun yapılışı da oldukça ilginçtir. Uğut yapılırken 18 litrelik teneke kullanılır. Öncelikle tenekenin tabanı çiviyle 15-20 yerinden delinir. Delinen teneke yarısına kadar buğdayla doldurulur. Güneş ışığı almayan loş bir yere ıslatılarak bırakılır. İki günde bir ıslama işlemine devam edilir. Her ıslamadan önce buğday iyice karıştırılır. Buğday çimlenmeye başladığı zaman teneke dolmaya başlar. Çimlenme ilerledikçe buğday topaklanmaya başlar. Buğdayın topaklanmaya başlamasıyla birlikte ufalanarak bir bez üzerine serilir. Ufalanarak birbirinden ayrılan buğday yeniden tenekeye alınır ve tekrar ıslatılmaya devam edilir. Bu işlem yaklaşık 15 gün kadar sürer. Bu zaman zarfında buğday tanelerinin saçak kökleri ve filizleri 4-5 santimetre kadar uzar. Aynı zamanda saçak kökleri ile filizleri beyazlaşır. Eğer saçak kökleri ve filizleri yeşillenirse uğut acımtırak olur ve tat özelliğini kaybeder. Yeşillenen uğut acı bir tat halini alır. Bu nedenle yeşillenmesi istenmeyen bir durumdur. Uğutta yeşerme başlamadan olgunlaşan çimler bir tokmak veya yuvarlak bir taş ile dövülmek suretiyle ezilir ve böylece suyu alınır. Elde edilen bu suya çok az bir miktar su ilave edilir. Daha sonra büyük bir kap içerisine doldurulan çimler kaynatılmak üzere ateşin üzerine konur. Kaynamaya başlayınca çok katı olmayacak biçimde un ilave edilerek karıştırılmaya başlanır. Kaynatma işi sıvı halde bulunan bu karışımın koyulaşmasına kadar devam eder. Koyulaşmaya başladığı zaman üzeri sakızlanmaya başlar ve bu safhadan sonra artık kıvamını almış olur. Kıvamını alan uğut koyu kahve bir renk alır, bu halinden sonra uğut 15 dakika daha ateşte tutulur, iyice kıvam aldıktan sonra ateşten indirilerek soğumaya bırakılır. Artık yenebilecek hala gelen uğut soğuduktan sonra kavanozlara doldurularak saklanmaya çalışılır. Genel olarak kahvaltılarda tüketilen uğut tatlı niyetine de yenilir.

Oldukça zahmetli ve yorucu yapılışı olan uğutun faydaları ise sayılamayacak kadar çoktur. Buğday çimi kandaki toksinleri nötralize eden maddeleri içermektedir. Bu yönüyle adeta sıvı bir oksijen deposudur. Uğutun bağışıklığı güçlendirici ve kanseri önleyici etkileri olduğu tespit edilmiştir. Hücreleri yenilediği için kanser tedavisinde kullanılan bir üründür. Başta magnezyum olmak üzere bol miktarda vitamin ve mineral içeren uğut, ıspanaktan daha çok demire sahip olduğu için anemi (demir eksikliğine bağlı kansızlık) hastalarının kullanması tavsiye edilmektedir.

Oksijen deposu olan uğut, antiseptik temizle özelliği olan klorofili yaklaşık %70 oranında bünyesinde bulundurmasının dışında yüksek miktarda A vitamini, E vitamini, C vitamini, B1, B6, B12 ve K vitamini içerir. Diş çürümelerine karşı etkili olduğu bilinen uğut, yüksek tansiyon ve artrit (iltihaplı eklem romatizması) ağrılarına, kronik yorgunluk sendromlarına karşı da etkilidir. Bununla birlikte soğuk algınlıklarının önlenmesinde ve diyabete karşı da oldukça faydalıdır. Hemoglobin üretimini arttırarak birçok enfeksiyon hastalığının da önlenmesinde faydaları vardır.

Mükemmel bir protein kaynağı olan ve içerisinde bol miktarda beta karoten içeren uğut Türklerin ilk bulduğu bir tatlı çeşididir. Unutkanlığa karşı tüketimi tavsiye edilen uğut aynı zamanda beyin gelişimine ciddi faydaları vardır. Son derece faydalı bu ürünün genellikle Göynük ve Taraklı bölgesinde yapımı günümüzde hala devam etmektedir.